“Hoe dan?”
“Hoe moet ik het aanpakken als dit of als dat gebeurt?”
Deze vragen worden regelmatig gesteld door mijn studenten in hun opleiding tot loopbaancoach.
Toen ik jaren geleden begon als opleider werd ik nerveus en onzeker van deze vragen. Ik moest hét antwoord weten, dat vond ik toen althans.
Ik besefte na enige tijd dat dit type “hoe doe ik dat-vragen” voort komt uit een behoefte aan controle en om iets te willen beheersen. We willen als mens en als coach zoveel mogelijk onzekere factoren uitsluiten en ons werk zo goed mogelijk doen met onder andere het gebruik van testjes, protocollen en plannen van aanpak. Waarom eigenlijk? Omdat onzekerheid zo ongemakkelijk voelt.
Ik weet het niet
We willen het dus goed doen. Helemaal niet raar natuurlijk want van jongs af aan wordt ons aangeleerd dat goede antwoorden beloond worden en dat ‘ik weet het niet’ leidt tot teleurstelling en gefronste wenkbrauwen. Daarbij komt nog de factor tijd. We vinden niet alleen dat we alle antwoorden moeten weten, maar we willen ook snel een meetbaar resultaat bieden. Ik heb het idee dat in deze jachtige maatschappij de vraag om ‘quick fixes’ alleen maar toeneemt. Er is haast geboden! En laat haast nou net het tegengestelde zijn van een essentiële conditie voor leer- en bewustwordingsprocessen, namelijk aandacht. Die twee gaan niet samen.
Coachen beweegt zich op de scheidslijn tussen aandachtig zijn, vertragen en professioneel handelen. Daarom is het een moeilijk en een extreem boeiend vak. Het is een illusie om te veronderstellen dat een coachtraject zonder hobbels, verwarring of problemen verloopt.
“There is a crack in everything, that’s how the light gets in” (Leonard Cohen)
Verwarring is een onderbreking om even stil te staan in plaats van voort te jakkeren in de drukte van alledag, om los te komen van wat we allemaal denken te moeten weten en kunnen. Dat maakt soms ongemakkelijk want we hebben liever zekerheden waaraan we nou eenmaal gehecht zijn.¹
De vraag: “wat vraagt deze situatie van mij” is voor de coach een mooi beginpunt bij het ervaren van verwarring in de relatie met de cliënt.
Vertraging en coachmethodieken
In het coachen van mensen draait het altijd om bewustwording. De cliënt zit in een onzekere fase, een verwarrende periode. Een belangrijke strategie die je als loopbaancoach kan aanwenden is rustig blijven en te vertragen. Je helpt je cliënt om tot nieuwe inzichten over zichzelf te komen die houvast en richting bieden. Die nieuwe inzichten vallen niet zo uit de boom, die moeten rijpen en dat vraagt om tijd en aandacht. Hoewel ik zeker wel het nut zie van gevalideerde tests en analyses, zit de echte meerwaarde van een coach in mijn ogen in het professionele coachingsgesprek. Daarom is er in onze Registeropleiding tot loopbaancoach heel veel aandacht voor het goed aanleren van gesprekstechnieken en reflecteren op je eigen gedrag. En nemen we ook je eigen onzekerheden onder de loep. Hoe ga je om met de hoe doe ik dat-vraag? Waar ben je zelf als (aankomend) coach nog onzeker over? Eenmaal aan het werk als loopbaancoach blijf je net als je cliënt leren en ervaren. Coaching is geen exacte wetenschap met vaste formules die leiden tot snelle, eenduidige conclusies. Het is een proces van niet weten, onderzoeken en nieuwe ontdekkingen doen.
De weg van de onzekerheid
Als goed opgeleide, professionele coach heb je een gevariëerd instrumentarium tot je beschikking om in te zetten tijdens de ontdekkingsreis die de client maakt. Maar in die toolkit zitten geen antwoorden, oplossingen en inzichten die je kunt uitdelen aan je cliënten. En als opleider heb ik die antwoorden ook niet. Nou ja, ik heb wel een antwoord voor aankomende coaches: Vraag niet hóe, maar ga het doen. Ga het ervaren. Dan volgt de verdieping. Zet je kennis en vaardigheden in en durf de weg van de onzekerheid in te slaan. Durf ook stil te staan en ga niet voor een quick fix. En realiseer je dat, hoeveel je ook weet en kunt, er zal altijd iets zal gebeuren waar je geen grip op hebt. Dat maakt ons vak iedere keer weer spannend en het mooiste vak dat je maar kunt hebben.
¹ Essay in Trouw, 1 februari 2020, Hester IJsseling, filosoof
